(John D. Rockefeller/Photo Ctredit:Google)[/caption]
एक असा मुलगा जो लहानपणी एका छोट्याशा घरात राहत होता ज्याला गावातून काढून टाकण्यात आलं आणि त्याच्या बापावर बलात्काराचा आरोप करण्यात आला तोच मुलगा पुढे जाऊन एक मनासारखं घर खरेदी करतो ज्याची किंमत आज सहाशे करोड पेक्षा जास्त आहे;
त्या मुलाच्या बापाने दुसरे लग्न करून त्याच्या आईला गरीबीत सोडून दिलं त्या मुलाने लहानपणीच म्हटलं होतं की मी शंभर वर्षांपर्यंत जिवंत राहील आणि एक लाख डॉलर कमावेल तो मुलगा एवढा श्रीमंत बनला की त्याचं वार्षिक उत्पन्न 3000 रुपयांपासून वाढून चारशे कोटी पर्यंत झालं.
या गरीब मुलाने आयुष्यात एवढे पैसे कमावले की त्याची एकूण संपत्ती त्या वेळच्या अमेरिकेच्या पूर्ण जीडीपीच्या तीन टक्के होती आता जाणून घेऊया जगातले सर्वात पहिले अब्जाधीश “जॉन डी रॉकफेलर” यांच्याबद्दल ज्यांची त्याकाळी एकूण संपत्ती आत्ताच्या चारशे दहा अब्जांच्या बरोबर होती,
आणि एवढ्या पैशात आपण आपल्या देशातील सर्वात श्रीमंत कंपनी रिलायन्सला एकदा नाही तर दोन वेळा खरेदी करू शकतो जॉन याची कंपनी दुनियातली 90% तेल नियंत्रित करत होती. आता तुम्ही कल्पना करू शकता की आत्ताच्या घडीची सर्वात मोठी कंपनी सौदी अरमॅको दोन ट्रिलियन डॉलरची कंपनी आहे आणि ती जगातलं फक्त 55 टक्केच तेल नियंत्रित करत आहे.
( Saudi Aramco company/Photo Credit:Google)
फक्त एवढंच नाही तर जॉनने जेवढा पैसा आपल्या जीवनात कमावला त्यापेक्षा जास्त पैसा त्याने दान केला आहे आपल्या जन्मापासून ते मृत्यूपर्यंत त्यांनी आपली बरीचशी संपत्ती दान केली एवढं असूनही बरेचसे लोक रॉकफेलर त्यांचा तिरस्कार करत होते
त्यांनी म्हटलं की या व्यक्तीमुळे बऱ्याचशा कंपन्या उध्वस्त झाल्या खूप लोकांनी आपला जीव पण दिला लोकांनी त्यांच्या विरोधात एवढी आंदोलने केली की जे अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष होते फ्रॅ़कविन रुझवेल्ट त्यांनी स्वतः राॅकफेलरच्या कंपनीला 35 तुकड्यांत विभागलं;
तर सर्वात मोठा प्रश्न हा आहे की ज्यांनी जन्मापासून मृत्यूपर्यंत आपली संपत्ती दान करण्यात घालवली शेवटी लोक त्यांच्या एवढा मोठा प्रमाणात तिरस्कार का करत होते.
जॉन डी रॉकफेलर यांचा जन्म 1839 मध्ये न्यूयॉर्कच्या गरीब घरात झाला होता त्यांचे वडील विलियम राॅकफेलर हे लोकांना मूर्ख बनवण्याचे काम करायचे डॉक्टर झालेले नसतानाही ते स्वतःला डॉक्टर म्हणायचे ते लोकांना खोटी औषध विकायचे आणि वर हे पण म्हणायचे की माझ्या औषधांमुळे तुमचे कॅन्सर सारखे असाध्य आजारही बरे होतील,
(William Rockefeller father of John D Rockfeller/Photo Credit:Google)
यातून ते खूप जास्त पैसे कमवायचे त्यांच्या वडिलांनी जॉन आणि त्यांच्या आईला न सांगता दुसरे लग्न केलं होतं आणि या कारणामुळे ते बऱ्याच महिन्यांपर्यंत घरी येत नसत त्यामुळे जॉन आणि त्यांच्या कुटुंबाजवळ खाण्यासाठीही पैसे नसत;
एवढेच काय तर जॉनच्या वडिलांवर एका महिलेवर बलात्कार केल्याचा ठपका ठेवण्यात आला आणि पूर्ण गावात त्यामुळे जॉन आणि त्यांच्या कुटुंबाची एवढी बदनामी झाली की 14 वर्षांच्या जॉनला आपलं गाव शिक्षण घर सर्व काही सोडून जावं लागलं जॉन ला माहिती होतं की त्यांना त्यांच्या आईसाठी पैसे कमवावे लागतील.
परंतु जेव्हा जॉन छोट्या वयात नोकरी शोधण्यासाठी निघाले तेव्हा लोक त्यांच्यावर खूप हसले त्यांचा मजाक बनवला गेला सहा महिन्यांपर्यंत काम शोधल्यानंतर 26 सप्टेंबर 1855 ला वयाच्या फक्त 16 व्या वर्षात जॉनला पहिली नोकरी मिळाली जॉन यामुळे एवढे खुश झाले जसे की लोक दरवर्षी आपला वाढदिवस साजरा करतात ते तशाच प्रकारे जॉन 26 सप्टेंबरला जॉब दिवस साजरा करू लागले,
इथे जॉनचा पगार फक्त अडीचशे रुपये होता पण त्या कंपनीत जॉनसोबत अशी घटना घडली ज्याने जाॅनला अब्जाधीश बनवले झालं असे की एके दिवशी मालकाला त्यांच्या पेमेंटचा चेक मिळाला आणि त्या चेकला ते लॉकरमध्ये ठेवून निघून गेले जॉन तिथेच बाजूला बसले होते त्यांनाही उत्सुकता झाली की त्यांच्या बॉसला किती पैसे मिळाले असतील ज्यांना लाॅकरचा पासवर्ड माहित होता त्यांनी गुपचूप लॉकर उघडलं त्यांनी चेक काढून पाहिला तर ते पूर्णपणे चकीत झाले
(Mr. Rockefeller/Photo Credit:Google)
कारण चेकवर साडेतीन लाख रुपयांची रक्कम होती जी की त्यावेळी खूप मोठी रक्कम होती त्यावेळी त्यांना खात्री झाली की त्यांचा जन्म श्रीमंत होण्यासाठी झाला आहे आणि या चेकला बघितल्यावर जॉननी स्वतःशीच ठरवलं की तेही स्वतःचा एक दिवस व्यवसाय चालू करतील आणि आपल्या मालकाप्रमाणे श्रीमंत बनतील .
आपल्या नोकरीतून जाॅनने आपलं खूप चांगलं नाव बनवलं होतं त्यांच्यातल्या प्रतिभा आणि इमानदारीची एवढी कदर केली जायची की तेव्हा लोक एका अठरा वर्षाच्या मुलाला मिस्टर रॉकफेलरच्या नावाने बोलावू लागले होते लोकांना जाॅनवर इतका विश्वास झाला होता की त्यांनी जॉनला कर्जही दिल लोकांकडून मिळालेली फंडिंग आणि आपल्याकडची बचत मिळून त्यांनी एक ट्रेडिंग कंपनी सुरू केली जिचं नाव क्लार्क अँड फेलर ठेवलं
नक्की वाचा:प्रचंड नफ्यात असूनही अतिआत्मविश्वास आणि योग्य नियोजन नसल्यामुळे डबघाईला आलेली कंपनी BYJUS
इथे ते वस्तूंना खरेदी करायचे आणि विकायचे ज्यामुळे त्यांना प्रत्येक वेळी कमिशन मिळायचं 1861 मध्ये जेव्हा अमेरिकेत युद्ध सुरू झालं तेव्हा वस्तूंच्या किमती आणि कमिशन दोन्हीही वाढलं तेव्हा जाॅननं आणि त्यांच्या कंपनीने कमिशन मधून साडेचार कोटी रुपये कमावले,
त्यावेळी नियम होता की जो पण देशाचा नागरिक असेल त्याला आपल्या देशासाठी लढवं लागेल परंतु रॉकफेलरला वाटलं की मी जर युद्धासाठी लढाईला गेलो आणि तिथेच मारला गेलो तर माझं श्रीमंत होण्याचा स्वप्न हे स्वप्न बनून राहील त्यामुळे त्यांनी खूप सारे पैसे सरकारला दिले आणि त्यांना म्हटलं की माझ्या जागी इतर व्यक्तींना लढण्यासाठी पाठवा ,
या सगळ्यांच्या मध्ये जाॅनची ओळख सॅम्युएल अॅन्ड्र्युशी झाली ज्यांची ऑइलची रिफायनरी होती त्यांच्या रिफायनरी मध्ये चार हजार डॉलर गुंतवणूक केली तिथे जाॅन आणि सॅम्युएलला असं काही गुपित मिळालं ज्यानी त्यांना रातोरात श्रीमंत बनवले खरं म्हणजे झालं असं की त्यावेळी विजेचा शोध लागला नव्हता त्यामुळे लोकं तेलाचा वापर करून लॅम्प चालवत होते आणि हे तेल वेलला मारल्यानंतर त्याच्या फॅट पासून काढले जात होतं आता वेल्सला शोधणं अवघड जात होतं त्यामुळे लोकांचं तेल वापरणं कमी होत चाललं होत,
तेव्हा दोघांना माहिती झालं की अमेरिकेत नुकतच तेलाच्या विहिरी शोधल्या गेल्या आहेत आणि वेल्सच्या फॅटऐवजी या तेलापासूनही लॅम्प पेटवले जाऊ शकत होते सोबतच जॉन व अँड्र्युला हे पण माहिती झालं की विहिरीतून काढल्या जाणाऱ्या क्रूड ऑइल मध्ये जर त्यांनी सल्फेरिक ऍसिड मिळवलं तर ते रॉकेल मध्ये बदलले जातात जे की क्रूड ऑइल पेक्षा जास्त उजेड देतं
आणि जास्त वेळ जळण्यास मदतही करतात त्यामुळे केरोसीन आॅईलची मागणी बाजारात एवढी वाढली की थोड्याच दिवसात याला विकून जॉनला करोडो रुपयांचा नफा मिळाला आणि त्यांनी ठरवले की आता ते पूर्णतर्हेने फक्त तेलाचाच व्यवसाय करतील
परंतु या व्यवसायात खूप सारे व्यवसायिक एक दुसऱ्याची स्पर्धा करत होते आणि जॉनने ओळखले की त्यांना या इंडस्ट्रीत मोठ व्हायचं असेल तर त्यांना आपली स्पर्धा पूर्णपणे संपून टाकावी लागेल ,
ज्यांनी यासाठी एक निर्दयी व्यावसायिक सहकारी शोधला जो की स्पर्धा संपवण्यासाठी कोणत्याही थराला जाऊ शकतो या पार्टनरचं नाव होतं हेन्री फ्लॅग त्यांनी आपल्या शत्रूंना कसं बरबाद करायचं हे जॉनलाही शिकवलं त्यासोबत मिळून जाॅनने कितीतरी व्यवसाय बरबाद केले लोकांना दिवाळखोर बनवले इथपर्यंत की बऱ्याच लोकांनी आपला व्यवसाय संपल्यामुळे आत्महत्या केली.
जॉनने सॅम्युअल आणि हेन्री फ्लॅग सोबत मिळून 10 जानेवारी 1870 ला एक कंपनी खोलली तिचं नाव होतं “स्टॅंडर्ड आॅईल कॉर्पोरेशन” जी की भविष्यात खूप मोठी कंपनी बनणार होती आता हे होतं की 1870 नंतर अमेरिकेत प्रत्येक दुसऱ्या दिवशी तेलाच्या विहिरी सापडत होत्या आणि इतरही कंपन्या बाजारात आल्या होत्या ज्यांनी केरोसीन बनवून विकायला सुरुवात केली होती हे एक स्टॅंडर्ड आॅईल साठी मोठं आव्हान होतं ,
(Standerd Oil Corporation Comapny of John D. Rockfeller/Photo Credit:Google)
परंतु त्यातही जाॅन आणि एंड्रयुने आपल्या तेलाच्या किमतीवर कंट्रोल ठेवलं त्याकाळी अमेरिकेतील मोठ्या तेल पुरवणाऱ्या रेल्वे कंपन्या होत्या पेन्सलवेनिया रोडवेज,इरिक रोडलाईन्स आणि न्यूयॉर्क सेंट्रल सिस्टम तसेच सर्व तेल कंपन्या या तिन्ही रेल कंपन्यांना वापरत होते
आपल्या तेलाची वाहतूक करण्यासाठी त्यांच्याच पेन्सिल्वेनिया रोडवेज जी की तीनही कंपन्यांमध्ये सगळ्यात मोठी कंपनी होती त्यांनी ठरवलं की ते त्यांची CLEVELANDची रिफायनरी होती तिला बंद करणार आहेत इथे त्यांचा नफा कमी होता परंतु जाता जाता त्यांनी ही अफवा पसरवली की Cleveland ची आॅईल इंडस्ट्री आता बरबाद होणार आहे त्यामुळे इतर ऑइल कंपन्या गरबडून गेल्या आणि त्या कंपन्या आपल्या तेलाचा व्यवसाय इतरत्र हलवू लागले,
परंतु जाॅनने आपली रिफायनरी तिथेच ठेवली आणि आपलं तेल बाकी शहरांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी इतर दोन रेल्वे सिस्टीम आणि रेल्वे लाईन जवळ गेले या दोन कंपन्यांनी क्लेव्हलॅडमध्ये रेल्वे लाईन टाकण्यासाठी खूप पैसा खर्च केला होता परंतु त्यांना ग्राहक मिळणे कमी झाले होते
नक्की वाचा:“जिवो सारख्या कंपनीसमोर हार न मानता धीटपणाने सामोरी जाणारी एअरटेल”
आणि जाॅनना माहिती होतं त्यांना लवकरात लवकर व्यवसायाची आवश्यकता आहे त्यांनी त्यांच्या जवळ जात त्यांच्या मजबुरीचा फायदा घेत कमीत कमी पैशात आपल्या तेलाची वाहतूक करण्याचं एग्रीमेंट लिहून घेतलं त्यामुळे असं झालं की त्यांचा वाहतुकीवर होणारा खर्च कमी झाला आणि तेलाच्या किमती आटोक्यात आणण्याला त्यांना मोठा त्याचा फायदा झाला
(Pennsylvania Railroad Yard/Photo Credit:Google)
त्यामुळे ते इतर कंपन्यांशी सहजपणे स्पर्धा करू लागले समजा जर इतर कंपन्या दहा रुपयाला तर तेल विकत असेल तर यांच्या तेलाच्या किमती पाच रुपये असत कारण की त्यांचा बराच खर्च हा वाचला जायचा आणि इतर कंपन्या रेल्वे कंपन्यांना बराच पैसा देत असल्यामुळे त्यांच्याकडे काही नफा उरत नसे
अशा तऱ्हेने हळूहळू एक एक कंपनी या व्यवसायातून बाजूला झाली परंतु या स्टॅंडर्ड आॅईलने आपल्या तेलाच्या किमतीवर चांगले नियंत्रण असल्यामुळे ते यामध्ये चांगल्या प्रकारे टिकून राहिले.
जॉन डी. राॅकफेलरने ठरवलं होतं की छुप्या पद्धतीने नव्हे तर उघडपणे तेलाच्या व्यवसायावर वर्चस्व निर्माण करायचे अशा तऱ्हेने त्यांनी एकापाठोपाठ सर्वच कंपन्या स्टॅंडर्ड आॅईल कॉर्पोरेशन मध्ये विलीन होण्यासाठी तसेच बंद पाडण्यासाठी प्रयत्न केले सगळ्या कंपन्या त्यांच्या अधीन झाल्या परंतु चार मुख्य कंपन्या होत्या त्या काही स्टॅंडर्ड ऑइलचा हिस्सा बनायला तयार नव्हत्या;
तेव्हा त्यांनी तेलाच्या किंमती खूपच कमी केल्या कंपन्यांना एवढ्या किंमती कमी करणे शक्य नव्हते त्यामुळे कंपन्या स्टॅंडर्ड ऑइलमध्ये विलीन झाल्या तेलाची वाहतूक करणारी मुख्य कंपनी होती पेन्सल्वेनिया रोडवेज की जाॅनकडे यायला तयार नव्हती,
आणि ज्यापण कंपन्या त्यांच्याकडे येण्यास तयार नव्हत्या त्यांच्या मशीन जाॅननी जबरदस्ती विकत घेतल्या त्यांचे स्पर्धक तेल बनवणे तर दूरच तेलाला नीट पॅकपण करू शकत नव्हते आणि जॉनचं एवढ्याने मन भरलं नाही तेव्हा त्याने तीनही रेल्वे कंपन्यांना म्हटलं की आता तुम्ही माझ्या स्पर्धकांकडून तेल ट्रान्सपोर्ट करणार नाहीत. स्पर्धकांवर काहीच पर्याय नवल्यामुळे ते स्टॅंडर्ड आॅईल मध्ये मिसळले.
आता जाॅनजवळ अमेरिकेच्या 90% तेलाची मालकी होती आणि आपल्या मार्गाने ते कधीही तेलाच्या किमती वाढू शकत होते लोकांनी आता स्टँडर्ड आॅईलला Octopus म्हणणं सुरू केलं होतं. कारण स्टॅंडर्ड आॅईल आॅक्टोपसप्रमाणे इतर कंपन्यांना गिळू पाहत होती, आणि हा ऑक्टोपस खूपच लोभी होत चालला होता.
जाॅनने विचार केला की रेल्वे कंपन्यांना कमिशन द्यायचंच कशाला का नाही आपणच आॅईलची पाईपलाईन टाकावी त्यामुळे, झाले की रेल्वे कंपन्या घाबरल्या मुख्यतः पेन्सिल्वेनियाचे मालक टॉम स्काॅटने विचार केला
(THOMAS SCOTT:Owner of Pennsylvania railroad/Photo Credit:Google)
जर जाॅनने स्वतःची पाईपलाईन बनवली तर त्यांची रेल्वे कंपनी बंद होईल आणि त्यांना धंदा मिळणार कुठून कारण सगळं तेल तर जाॅनची कंपनी बनवते त्यामुळे टाॅमने ठरवलं की ते तेलाचा व्यवसाय सुरू करणार,
परंतु टाॅमचा हा प्लॅन जाॅनला आवडला नाही त्यांनी टाॅमसोबत फक्त व्यवसाय करणं बंद केलं नाही तर तेलाच्या किमती एवढ्या कमी केल्या की टॉमसाठी त्यापेक्षा जास्त कमी किंमतीत तेल विकणं शक्य नव्हतं. टाॅमच्या जवळचे सगळे पैसे संपले एवढे की त्यांच्या कर्मचाऱ्यांचा पगार करायलाही त्यांच्याकडे पैसे उरले नाही आणि तोट्याच्या धक्क्याने एका वर्षातच टाॅमचे निधन झाले;
त्या काळाचे स्टीलचे सर्वात मोठे उद्योजक Andrew Carnegie जे की जाॅन एवढेच श्रीमंत होते आणि टाॅमच्या जवळचे होते त्यांनी टाॅमच्या हत्येचा आरोप जाॅनवर केला आणि त्यानंतर त्यांच्यात मोठी दुश्मनी सुरू झाली ,
सन १८७९ मध्ये एडिसनने लाईटवर चालणारा बल्ब शोधून काढला होता लोकांना भीती होती की दिवा पेटवण्यासाठी आता तेलाची आवश्यकता भासणार नाही ,परंतु त्यांनी त्याच्या सोबत स्टील बनवण्याच्या उद्योगात उतरायचं ठरवलं;
आणि त्यासाठी लागणारे लोखंड त्यांनी अमेरिकेची सर्वात मोठी लोखंडाची खाण मसाबी माउंटेन खरेदी केली तेलासारखी त्यांनी लोखंडाच्या किंमती स्पर्धकांपेक्षा कमी करायला सुरुवात केली आणि मसावी माउंटन मध्ये मिळणारे लोखंड सर्वांपेक्षा उत्तम प्रतीचे होते त्यामुळे त्याची गरज जास्त भासू लागली
आणि त्यांनी एन्ड्रयु सारखीच मोठी स्टील कंपनी उभी केली त्याचा फटका Andrew ला बसलाच अॅन्ड्रयुच्या वाढत्या नुकसानामुळे त्यांच्यात असं ठरलं की ते एकमेकांच्या उद्योगात आजिबात दखल देणार नाहीत आणि कार्नेजी यांच्या Steel ला काही डिस्काउंट वर जाॅनच्या रेल्वे लाईन मधून ट्रान्सपोर्ट करतील,
जाॅन आता रेल्वे ,आयरन आणि स्टील इंडस्ट्रीजवर वर्चस्व गाजवत होते आणि ते जगातले अब्जाधीश बनले होते आणि जगात त्यांच्या इतका श्रीमंत दुसरा कोणीच नव्हता इथपर्यंत पोहोचण्यासाठी जाॅनने खूप साऱ्या लोकांना व व्यवसायांना बरबाद केले होते त्यामुळे त्यांचे खूप सारे शत्रू तयार झाले होते जे त्यांना धुळीत मिळवू पाहत होते
त्यापैकी एका शत्रूचं नाव होतं IDA TARBELL त्या एक पत्रकार होत्या, त्यांनी एकापाठोपाठ एक असे 19 लेख पेपरमध्ये छापले त्यांनी जॉनला पेपरच्या माध्यमातून उघडं पाडायला सुरुवात केली IDA आणि जाॅनची दुश्मनी व्यक्तिगत होती,
(IDA TARBELL:American Journalist/Photo Credit:gOOGLE)