साल 2013 दिल्लीचं इंदिरा गांधी स्टेडियम 14 हजार लोकांनी खचाखच भरलं होतं आणि आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे की इथे कोणी गायक किंवा बॉलीवूड अभिनेत्यासाठी नव्हे तर लोक इतर गणित शिकण्यासाठी आली होती आणि यांना शिकवणारे शिक्षक हे “बायजू रवींद्रन” हे एक विशेष शिक्षक ज्यांनी आपल्या शिकवण्याच्या कलेमध्ये प्राविण्य मिळवलेले होते,
(Indira Gandhi Stadium New Delhi/Photo Credit:Google)
भविष्यामध्ये याच प्राविण्याच्या जोरावर रविंद्रन भारतातील सर्वात मोठी कंपनी बायजूस
बनवणार होते आणि दुर्दैवाने आपल्या डोळ्यासमोर त्याच कंपनीची उतरती कळाही बघणार होते परंतु काय आहे बायजूच्या चढाव आणि उताराची पूर्ण कहाणी चला तर जाणून घेऊया.
“बायजू रविंद्रन” यांचा जन्म 1980 मध्ये केरळमध्ये झाला होता त्यांचे पालक एक स्थानिक सरकारी शाळेमध्ये शिक्षक होते रविंद्रन यांना लहानपणापासूनच त्या गोष्टींचा जास्त लळा लागला होता खेळ आणि गणित 80 आणि 90 च्या प्रत्येक मध्यमवर्गीय कुटुंबाप्रमाणे त्यांच्या कुटुंबानीही त्यांना दोन करिअरचे पर्याय दिले.एक म्हणजे डॉक्टर आणि दुसरं म्हणजे इंजिनियर ,
त्यांनी इंजीनियरिंगला निवडलं वर्ष 2000 मध्ये इंजिनिअरिंग पूर्ण केलं आणि 2001 मध्ये एका शिपिंग फर्म मध्ये नोकरी करायला लागले .
दोन वर्षानंतर असं काही घडलं की रवींद्रन यांच्या आयुष्याला नवीन दिशा मिळाली त्यांचे काही मित्र आय आय एम मध्ये प्रवेश घेण्यासाठी CAT एक्झाम पास करू इच्छित होते त्यासाठी त्यांनी रविंद्रन यांची मदत घेतली रविंद्रन यांनी मित्रांची मदत तर केली त्यासोबत स्वतःही CAT एक्झाम दिली.
![](https://www.businessinsider.in/thumb/msid-78749331,width-600,resizemode-4,imgsize-487390/business/startups/news/byjus-renewal-rates-stand-at-86-the-founder-of-the-11-billion-edtech-startup-shares-how-they-cracked-the-code-for-repeat-subscriptions/byju-raveendran-founder-ceo-byjus.jpg)
बारापैकी चार मित्रांनी कॅट एक्झाम पास तर केली सोबत रविंद्रन यांनी त्या परीक्षेत मार्क पाडले पूर्ण शंभर टक्के परंतु त्यांनी कोणत्याही I.I.M मध्ये प्रवेश घेतला नाही आणि आपला जॉब चालूच ठेवला 2005 मध्ये त्यांनी पुन्हा एकदा कॅट एक्झाम दिली आणि त्यातही त्यांनी शंभर टक्के मार्क मिळवले .
आता चारही बाजूंनी रविंद्रन CAT TOPPER म्हणून ओळखले जावू लागले त्यांच्याकडे शिकण्यासाठी विद्यार्थ्यांची लाईन लागली काय दिवसांनी त्यांना समजलं की शिकवणं त्यांना खूप चांगल्या पद्धतीने जमते आणि संपूर्ण आयुष्य ते याच कामाला करू इच्छित आहेत 2006 मध्ये त्यांनी एका छोट्याशा क्लासपासून सुरुवात केली बायजूस क्लासेस फॉर कॅट असे या क्लासला नाव देण्यात आले.
परंतु लवकरच तो एक छोटा वर्ग मोठ्या सभागृहामध्ये बदलला तिथे त्यांनी एक सोबत बाराशे विद्यार्थ्यांना शिकवायला सुरुवात केली ज्यात सुरुवातीचे क्लास मोफत असायचे परंतु नंतरच्या क्लाससाठी पैसे द्यावे लागायचे आता रविंद्रन यांची शिकवण्याची पद्धत खूपच प्रात्यक्षिक होती.
जास्त करून ते संकल्पनेच्या शिकवण्यावर भर देत असे ज्यांना लहानपणापासूनच घोकंपट्टी करणे शिकवलं गेलं होतं त्यांच्यासाठी रविंद्रन यांची ही शिकवणूक क्रांतिकारी होती त्यामुळे त्यांच्याकडे मोफत क्लास लावणारे दहा विद्यार्थ्यांपैकी नऊ विद्यार्थी हे त्यांच्या पैशाच्या क्लाससाठी भाग घेत होते.
या विषयाला बघता रविंद्रन यांनी या मॉडेलला चार शहरात बंगलोर, मुंबई, पुणे आणि चेन्नईमध्ये वाढवलं या क्लासेसच्या दरम्यान त्यांची ओळख खूप विद्वान मुलांशी तसेच त्यांची भविष्यातील पत्नी दिव्या गोकुळनाथ यांच्याशी झाली . त्यांच्यापैकी काही विद्यार्थी आणि दिव्या गोकुळनाथ पुढे जाऊन बायजूची पेरेंट कंपनी थिंक अँड लर्न प्रायव्हेट लिमिटेड बनली तसेच काही विद्यार्थी लवकरच याचे कर्मचारी बनले 2009 पर्यंत रविंद्रन यांची बायजूसला नऊ शहरांत वाढवलं होतं ते दिवसरात्र काम करत होते आणि प्रत्येक आठवडा प्रत्येक शहरात क्लास घेत होते ते आपल्या शिकवण्याला जास्त सोयीस्कर बनवण्यावर भर देत होते.
(Think & Learn PVT.LTD./Photo Credit:Google)
त्यांच्या क्लासमध्ये येणाऱ्या विद्यार्थ्यांची संख्या एवढी भरमसाठ होती की त्यामध्ये विद्यार्थ्यांना शंका विचारणे शक्य होतं नव्हतं रविंद्रन यांनी आपल्या कंटेटला अशा पद्धतीने बनवलं होतं की प्रत्येक विद्यार्थ्याला पडणाऱ्या शंकांचं उत्तर त्यांना आधीच मिळेल त्यांच्या या मेहनतीमुळे बघता बघता Byju’sला भारताच्या इतर बऱ्याच शहरातून मागणी यायला लागली परंतु रविंद्रनसाठी सर्व शहरात व्यक्तीश: उपलब्ध राहणे शक्य नव्हतं आणि ते 18 तास काम करून थकले होते.
नक्की वाचा:“जिवो सारख्या कंपनीसमोर हार न मानता धीटपणाने सामोरी जाणारी एअरटेल”
आणि रविंद्रन यांनी बायजूसला डिजिटल करण्याचा निर्णय घेतला 2009 मध्ये त्यांनी V.S.A.T म्हणजेच VERY SMALL APERTURE TERMINATE नावाची सॅटेलाईट वर चालणारी प्रक्षेपण प्रणाली सुरू केली आणि 45 शहरांत आपल्या लेक्चरला प्रक्षेपित केले या तंत्रज्ञानासोबत त्यांनी खूप मोठ्या एडटेक कंपनीचा पाया ठेवला होता 2011 मध्ये जास्त प्रसारासाठी त्यांनी थिंक अँड लर्निंग लिमिटेड सुरू केले महत्त्वाकांक्षी शिक्षकांची टीम तयार केली आणि सगळ्यात महत्त्वाचे शाळेतल्या क्लासच्या क्षेत्रात प्रवेश घेतला;
त्याकाळी भारतात 25 कोटी शाळेत जाणारी विद्यार्थी होते आणि रवींद्रन यांना समजले होते की त्या सर्वांपर्यंत पोहोचायचं असेल तर त्यांना एक मोबाईल ॲप लॉन्च करावा लागेल 2013 मध्ये बायजूसने माणिपाल समूहाकडून 26 टक्के इक्विटी च्या बदल्यात 50 कोटींची आर्थिक उचल घेतली आणि सोबतच आपल्या मोबाईल अॅपला बनवायला सुरुवात केली.त्यांनी ओळखलं की प्रत्येक विद्यार्थ्यांची शिकण्याची आणि समजण्याची ताकद वेगवेगळी असते. काही विद्यार्थ्यांना व्हिडिओच्या माध्यमातून चांगले समजतं तर काहींना शब्दांच्या माध्यमातून आणि काहींना प्रात्यक्षिक माध्यमातून त्यामुळे बायजूंनी या सर्व गोष्टी आपल्या अॅपमध्ये टाकल्या आणि तर विद्यार्थी ज्या स्टेजवर उपस्थित होते त्यावर ते कितीही वेळा व्हिडिओ पाहू शकत होते.
(Byju’s ‘learning solution’ for schools/Photo Credit:Google)
बायजूला माहिती होतं की विद्यार्थी गेम्स आणि मुव्हीज वर जास्त वेळ खर्च करतात त्याचा अर्थ विद्यार्थ्यांचं ध्यान अभ्यासावर तेव्हाच जाईल जेव्हा शैक्षणिक गोष्टींचा दर्जा हा गेम्स आणि मूव्हीज च्या बरोबरीचा असेल बायजूसने त्यांच्या पटाईत शिक्षक, मोशन ग्राफिक कलाकार, 3डी कलाकार तसेच गायक यांनाही आपल्या कामात सामावून घेतलं आपल्या सेवेला पुढच्या पायरीवर घेऊन जाण्यासाठी त्यांनी आणि अॅनिमेशनचा वापर करून शिक्षण मजेदार आणि रसपूर्ण बनवले
सोबत संकल्पना समजण्यासाठी खऱ्या आयुष्यातील उदाहरण समजून सांगण्याचा प्रयत्न केला.
कोटींची गुंतवणूक आणि वर्षांची मेहनत यामुळे लॉन्च झाला 2015 मध्ये लर्निंग ॲप यासोबतच Byju’s टॅबमध्ये एक मेमरी कार्ड आधीच बनवलेले कोर्स विकत होता दोन्हीही उत्पादनांच्या लॉन्चिंग नंतर ग्राहकांनी चांगला प्रतिसाद दिला आणि याला बघता जून 2015 ला सिकोयाने बायजूस मध्ये 25 दशलक्ष डॉलरची गुंतवणूक केली आणि 2016 मध्ये मार्क्स झुकरबर्ग त्यांच्या संघटनेने 50 दशलक्ष डॉलरची गुंतवणूक केली
(Byjus Learning App/Photo Credit:Google)
कोटींच्या गुंतवणूकीनंतर बायजूसचा एकमेव उद्देश होता ती म्हणजे विक्री. बायजूसने कितीतरी नवीन पदवीधर अभियंते भरती केले आणि त्यांची एक विक्रीसाठी टीम बनवली त्यांची विक्री पद्धत खूपच चाणाक्ष होती
त्यांची सुरुवात होते T.V जाहिराती पासून, पालक ही जाहिरात बघत आणि त्यांचा ॲप डाऊनलोड करत होते त्यानंतर त्यांचा एक विक्रेता त्यांना फोन करत होता आणि सोबत एका व्यक्तीची समुपदेशन मीटिंग ठेवत होता सेल्समॅन सर्वात आधी मुलाला त्याच्या आवडीनिवडी आणि ध्येयाविषयी विचारून कनेक्शन तयार करत असे
त्यानंतर मुलाला असे काही प्रश्न विचारले जात असे त्याची उत्तरे तो देऊ शकत नसेल जसे की ते मुलांना प्रश्न विचारायचे की एका वर्तुळात किती बिंदू असतात. आणि नक्कीच या प्रश्नाचे उत्तर मुलांकडे नसायचं त्यानंतर विक्रेता रविंद्रन यांचा हाय क्वालिटी व्हिडिओ दाखवत जसे ज्यात ते चांगल्या पद्धतीने समजावून सांगत असे की एका वर्तुळामध्ये असंख्य बिंदू असतात
नक्की वाचा:५ लाख पर्शियन विरुद्ध ३०० स्पार्टन्स
त्यानंतर मुलांच्या पालकांना एक साधा प्रश्न विचारला जात असे की तुमचा मुलगा साध्या प्रश्नाचे उत्तर देऊ शकत नाही तर मग आयुष्यात पुढे येणाऱ्या बोर्डाच्या परीक्षांना तो कशाप्रकारे सामोरे जाईल या प्रश्नानंतर पालकांमध्ये आपल्या मुलांच्या भवितव्याला घेऊन चिंता होत असे पालकांच्या याच काळजीचा फायदा घेत बायजूसचा विक्रेता बायजूसला त्या पालकांच्या माथी मारत असे;
आणि त्या डिलला फायदेशीर बनवण्यासाठी Byju’s learning Appला 50% स्कॉलरशिप ऑफर केली जात असे आणि शंभर टक्के रिफंडचा पर्याय दिला जात असे आणि पालक तेव्हा पण खरेदी करत नसेल तर विक्रेता आपलं ब्रह्मास्त्र काढत असे, मुलांना काही प्रश्न विचारले जात असे असे अवघड प्रश्न ज्याचे उत्तर मुलांकडे असणारच नाही
आणि प्रश्नांची निगडित व्हिडिओ दाखवले जात असे आणि त्यानंतर पुन्हा तेच प्रश्न विचारले जात असे परंतु त्यावेळेस मात्र मुले त्या प्रश्नांची उत्तरे एकदम व्यवस्थितरित्या देत असत मुलांची ही प्रगती बघून त्यांचे पालक खूपच प्रभावित होत असत आणि तोपर्यंत तो मुलगाही बायजूसचं टॅबलेट घेण्याचे इच्छा दर्शवत होता आणि अशा तऱ्हेने पालक पाहिजे ती फिस जमा करून त्याचा भाग बनत असत ही अशी विक्री पद्धती जी कधीही असफल होत नसे ज्या मॉडेलच्या जोरावर बायजूस बुलेटच्या वेगाने पुढे गेला.
2018 ला एक अब्ज डॉलरपेक्षा अधिक रकमेच्या मूल्यासोबत बायजूस भारतातील क्रमांक एकचा ब्रँड बनला होता आणि मार्च 2020 पर्यंत चार कोटी वापरकर्त्यांसोबत त्यांचं मूल्य आठ अब्ज डॉलरवर पोहोचलं त्यानंतर असं काही घडलं की ज्याने बायजूसच्या प्रगतीचा वेग आणखीनच वाढला तो काळ म्हणजे कोरोना संपूर्ण देशात लाॅक डाऊन लागू केलं केलं आणि विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन शिक्षणावर अवलंबून राहावे लागले या संधीला बघता आधी काही दिवसांसाठी नंतर काही आठवड्यांसाठी आपले क्लासेस मोफत केले त्यामुळे ते जास्तीत जास्त वापरकर्त्यांपर्यंत पोहोचू शकतील या युक्तीमुळे बायजूसचे वापरकर्ते ६० टक्के पर्यंत वाढले गेले.
काही दिवसांचा लॉकडाऊन महिन्यांमध्ये बदललं गेलं आणि त्यामुळे ई लर्निंग वेगाने वाढत चालले होते इंडस्ट्रीच्या या विस्फोटक प्रगतीला बघता व्हेंचर कॅपिटल गुंतवणूकदारांमध्ये भीती निर्माण झाली ते कंपन्यांमध्ये पैसा गुंतवून पैसा बनवण्याची संधी सोडू इच्छित नव्हते त्यामुळे त्यांनी कंपन्यांमध्ये मागेल तेवढी रक्कम देत हजार कोटी रुपये लावायला सुरुवात केली जिथे 2019 मध्ये सेक्टरमध्ये टोटल 429 दशलक्ष डॉलरची गुंतवणूक झाली होती तर 2020 मध्ये ही गुंतवणूक 2220 दशलक्ष डॉलर आणि 2021 मध्ये ती 4165 दशलक्ष डॉलर झाली सर्व कंपन्यांपैकी एकट्या बायजूसला मिळालेली फंडिंग इतरांच्या 50% इतकी होती
या हजारो कोटी गुंतवणुकी सोबत बायजूसने एकापाठोपाठ आपल्यापेक्षा छोट्या एडटेकला खूप महाग किमतीत खरेदी करण्यास सुरुवात केली.कोडिंग शिक्षणात प्रवेश करण्यासाठी त्यांनी व्हाईट हाईट जुनियर ला 300 दशलक्ष डॉलर मध्ये खरेदी केले त्यासोबतच Topper ,Trecker, Great learning ,Epic,Scholr,Osmo, Gradeup यासारख्या स्टार्ट्सअपला विकत घेतले त्यामध्ये तीन स्टार्ट्सअप हे अमेरिकेतले होते आणि त्याद्वारे ते अमेरिकन मार्केटमध्ये आपली जागा बनवत होते या स्टार्टस्अपला वेगाने वाढवण्यासाठी बाजूसने 1.2 अब्ज डॉलर्स एवढं कर्ज घेतलं होतं जी एक खूपच मोठी रक्कम होती
(All online Learning Apps /Photo Credit:Google)